Dil ve Konuşma Bozuklukları Uzmanı Ne Yapar?

Odyoloji, konuşma ve ses bozuklukları uzmanı dil ve konuşma problemi bulunan hafif düzeyde artikülasyon bozukluğundan otizm, down sendromu, işitme kaybı,  motor konuşma bozuklukları ve diğer gelişimsel bozuklukları gibi daha kompleks konuşma bozuklukları olan  çocuklarla çalışır.

Konuşma bozuklukları uzmanı çocuğunuzun dil, konuşma ve iletişim becerilerini destekler. Bununla birlikte, terapistinizin çocuğunuzun hangi becerilerini inşa edip geliştirdiğine bakalım!

Bir konuşma ve ses bozuklukları uzmanı ya da kısaca terapistiniz çocuğunuzun;

1.Artikülasyon Becerileri/Konuşma Anlaşılırlığı

Artikülasyon dil, dudaklar, yumuşak ve sert damağı hareketi ile fonem olarak adlandırılan konuşma seslerini tek başına üretme becerisidir.

Anlaşılırlık, çocuğunuzun konuşmasının ne kadar anlaşıldığını ifade eder. Eğer bir çocuğun artikülasyon becerileri bir nedenden dolayı bozulursa, anlaşılırlığı da düşer. Konuşm bozuklukları uzmanı, çocuğunuza söylemekte zorlandığı konuşma seslerini ve ses örüntülerini nasıl üreteceğini öğretir ve bunun sonucunda konuşmasının anlaşılırlığı artar.

Artikülasyon bozukluğu hakkında detaylı bilgi için tıklayınız.

2. İfade Edici Dil Beceriler

Konuşma, fiziksel bir motor aktivitedir, dil ise bir mesajın iletimi için kullanılan  sembolik,kurallarla yönetilen bir sistemdir. Türkçede, semboller sözlü ya da yazılı kelimeler olabilir. Aynı zamanda “bilmiyorum” derken omuz kaldırmak ya da “hoşçakal” derken el sallamak gibi mimik ve hareketlerimizle de ifade ettiğimiz sözsüz sembollerimiz de vardır.

İfade edici dil, dilin ifade edilmesidir, çocuğunuzun söylemek istediklerini sembollerle söylemesidir. Dil ve konuşma terapisti çocuğunuzun yeni kelimeler öğrenmesini sağlar ve  onları, sizinle ve çevresiyle iletişim kurmak için nasıl sözcük grupları ve cümlelere dönüştüreceğini (semantik, sentaks) öğretir.

3.Alıcı Dil/Dinleme Becerileri

Alıcı dil, çocuğunuzun dinleme ve dili anlama becerisidir. Çoğunlukla, küçük çocukların alıcı dil becerileri (ne anladıkları),  ifade edici dil becerilerinden (ne söyledikleri) daha iyidir.  Bir konuşma bozuklukları uzmanı çocuğunuzun kelime dağarcığının gelişmesini sağlar ve çocuğunuza bu yeni kelimeleri yönergeleri izleme, sorulara cevap verme, basit sohbetlere katılma, anlama, dinleme becerileri için nasıl kullanacağını öğretir.

4. Akıcı Konuşma/Kekemelik

Kekemelik konuşmanın akıcılığını etkileyen bir iletişim bozukluğudur. Akıcızlıklık olarak adlandırılan konuşmanın akışındaki bozulmalarla, duraksamalarla karakterizedir ve çoğunlukla çocuklukta başlar. Herkes konuşurken akıcısızlık problemi yaşamıştır ancak bazı akıcısızlıklar tamamiyle normalken, çok fazla  olması kişinin iletişim yeteneğini önemli ölçüde etkileyebilir.

Kekemelikte en sık görülen başlıca davranışlar: tekrarlamalar, uzatmalar, duraksamalar ve bloklardır. Aynı zamanda  daha yoğun kekemeliğin olduğu kişilerde boyun, göğüs,omuz, yüz, çene gerginliği, göz kırpma, burun kanatlarını açma ve değişik yüz hareketleri, elini yumruk yapma, ayakları bükme, sallanma, kollar, eller ve ayaklarda olağan dışı motor hareketlerin de olduğu ikincil davranışlar da görülmektedir.

Konuşma bozuklukları uzmanı çocuğunuza ya da yetişkinlere bu davranışını nasıl kontrol edeceği üzerine stratejileri öğretir, böylelikle akıcılığı ve anlaşılabilirliği artar. Akıcılık bozuklukları hakkında detaylı bilgi için tıklayınız.

5. Ses ve Rezonans

Ses bozuklukları ses çıkarmamızı sağlayan vokal kordları (ses telleri) etkileyen bozukluklardır. Bu, vokal kord paralizisi, ses telleri üzerindeki nodüller, polipler veya ses kısıklığı ve afoni (sesin tam kaybı) olarak tanımlanan diğer bozukukları içerir.

Rezonans; konuşma esnasında oral, nazal ve faringeal kavitelerdeki ses titreşiminin dengesi ile sağlanan ses kalitesidir. Anormal rezonans,  kavitelerden birinde hiponazaliteye neden olan kapanma  veya hipernazaliteye veya nazal kaçışlara neden olan velofaringeal yetmezlik sonucu ortaya çıkabilir.

Küçük çocuklarda görülen ses kısıklığı sesin kötü kullanımı sonucu oluşur.  Sesin kötü kullanımı,  aşırı ve yanlış kullanımı, bağırma, aşırı konuşma, öksürme, boğaz temizleme sonucu ses tellerinin gerginleşmesi ve  zarar görmesidir. Ses ve rezonans bozukluklarıyla ilgili deneyime sahip dil ve konuşma terapistleri, yanlış davranışları azaltmak ve gergin ve hasar görmüş ses tellerindeki hasarı yok etmek için çocuk ve yetişkinlerle çalışır.

6. Sosyal/Pragmatik Dil

Sosyal/pragmatik dil, kişinin iletişim kurmak için dili kullanmasıdır. Üç temel iletişim becerisi şunlardır; farklı yollarla iletişim kurmak için dili kullanmak ( tebrik etme, birşey talep etme, protesto etme, bilgi sahibi olmak için soru sorma vb), bulunulan yere ve kişilere göre dili değiştirme (çocuklarla, yetişkinlerle konuştuğumuzdan daha farklı konuşuruz, içerde ve dışarda farklı konuşuruz ) ve konuşma kurallarını izleme (konuşmaya başlıyoruz, belli bir konuda konuşuyoruz, sözlü, sözsüz ipuçlarını kullanıp ve anlıyoruz).

Konuşma bozuklukları uzmanı çocuğunuza insanlarla doğru şekilde iletişim kurabilip, sohbet edebilmesi için sosyal dil becerilerini öğretir.

7.  Bilişsel-İletişim Becerileri

Bilişsel iletişim bozuklukları dikkat, hafıza, farkındalık, soyut düşünme,planlama ve problem çözme gibi becerileri de içeren bilişsel süreçlerdeki bozulmadır.  Doğumla beraber ya da kafa travması, felç veya dejeneratif hastalıklardan dolayı olabilir. Konuşma bozuklukları uzmanı çocuğunuzun, bu becerileri geliştirmesine ve sağlıklı iletişim kurma becerileri kurması için temellerin oluşmasını sağlar.

8. Destekleyici Alternatif İletişim Becerileri ((Augmentive -Alternative Communication)  -AAC)

Destekleyici Alternatif İletişim; düşünce, ihtiyaç, istek ve fikirlerini ifade etmek için (sözel konuşma dışında) kullanılan her türlü iletişim biçimidir. Bazen, çocuklar sözlü konuşmanın ciddi oranda etkilendiği ağır bozukluklar, gecikmeler yaşabilirler. Bu tür durumlarda, konuşma bozuklukları uzmanı çocuk ve aile ile çalışarak  konuşma yerine alternatif iletişim sistemi (AAC) oluşturur.

AAC sistemlerinin her zaman konuşmanın yerine kullanılmadığını unutmamak gerekir.Birçok durumda AAC konuşma için bir köprü olarak kullanılır.Çocuklar konuşma  becerileri desteklenirken, konuşma terapisi alırken aynı zamanda iletişim kurmak için AAC sistemlerini de kullanabilirler. Detaylı bilgi için ASHA site.

9. Çocuğunuza yardımcı olmanız için sizi eğitmek ve güçlendirmek

Bir konuşma bozuklukları uzmanı  çocuğunuz için yapabileceği en iyi şey, sizi eğitmek ve size çocuğunuza nasıl yardımcı olabileceği konusunda sizi desteklemektir.  Terapistiniz çocuğunuzla haftada birkaç saat geçirebilir fakat siz çocuğunuzla saatlerce vakit geçirip, etkilişim halinde oluyorsunuz. Çocuğunuzu uyandırıp, güne hazırlayan, kitap okuyan, konuşan, oynayan, yıkayan, uykuya hazırlayan kişi sizler, ailelersiniz. En çok öğrenme fırsatları yakaladığı bu günlük rutinler, onun öğrenme ve iletişim kurma için en önemli zamanlarıdır.

Bilgi, beceri ve güvenle donatıldığınız da, çocuğunuzun sahip olacağı en iyi konuşma terapisti olabilirsiniz. Bu nedenle çocuğunuzun terapistine sorular sorun, notlar alın, ev ödevlerini yaptırın ve terapistinizle beraber çalışın. Terapistiniz ve siz harika bir ekip olabilir ve çocuğunuzun hayatını beraber değiştirebilirsiniz.